اصطلاح «جرم» در گفتار روزمره بسیار شنیده میشود ، *که فلان کار جرم است* لیکن در حقوق کیفری دارای تعریف دقیق و شرایط مشخص است .
بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی :
«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب میشود.»
بنابراین:
چنانچه شخصی عملی را که قانون منع کرده است انجام دهد (مانند سرقت، ایراد ضرب و جرح، توهین ) ، مرتکب جرم خواهد بود.
همچنین اگر فردی تکلیفی را که قانون بر عهده او گذاشته است انجام ندهد (مانند ترک انفاق و خودداری از پرداخت نفقه به همسر و فرزند) ، این امر نیز جرم تلقی میشود .
شرایط تحقق جرم
برای آنکه رفتاری عنوان مجرمانه پیدا کند ، وجود سه رکن ضروری است :
۱. عنصر قانونی: وجود نص قانونی که عمل را جرم بشمارد .
۲. عنصر مادی: تحقق رفتار خارجی اعم از فعل یا ترک فعل.
۳. عنصر معنوی (سوءنیت): اراده و قصد ارتکاب یا آگاهی نسبت به عمل ارتکابی.
مثال
سرقت تلفن همراه: تصرف غیرمجاز در مال دیگری (برداشتن گوشی تلفن همراه بدون اذن مالک) چون در قانون جرمانگاری شده و مجازات دارد ، مصداق بارز جرم سرقت است.
ترک انفاق: امتناع پدر از پرداخت نفقه فرزند با وجود توانایی مالی ، به موجب قانون جرم محسوب و قابل تعقیب کیفری است .
اهمیت آگاهی از تعریف جرم
شناخت مفهوم دقیق جرم و شرایط تحقق آن به شهروندان کمک میکند تا نسبت به حدود قانونی رفتار خود آگاه باشند ، از تضییع حقوق خویش جلوگیری نمایند و در عین حال با رعایت تکالیف قانونی ، از گرفتار شدن در تعقیب و مجازات کیفری پیشگیری کنند .